Nieważne, czy mamy gospodarstwo, czy ogródek działkowy, czy może dom na wsi. Każdy produkuje naturalne odpady, które można ponownie wykorzystać jako nawóz i zachować zasadę zamkniętego obiegu materii w środowisku.
Kompostowanie jest znane w rolnictwie od wieków. Kiedyś nie było dostępu do nawozów sztucznych i mikroorganizmów. Rolnicy musieli sobie radzić w inny sposób. Dziś jest to metoda ekologicznego wykorzystania odpadów, która, jak wszystko co naturalne, ma swoje zalety.
Kompost jest nawozem organicznym. Powstaje z biomasy, więc jego główną zaletą jest to, że w przeciwieństwie do innych nawozów, nic nie kosztuje. Zwiędnięte odpady wytwarzają humus, który spulchnia glebę. W Polsce 60% gleb ma go za mało. Dzięki tej metodzie kilkadziesiąt procent mniej odpadów może trafić na wysypisko śmieci i będą one unicestwione pod względem sanitarno - epidemiologicznym. Dzięki składnikom organicznym poprawi się przepuszczalność i napowietrzanie gleb ciężkich, takich jak gliny, a także przepływ wody i powietrza do korzeni roślin. W glebach piaszczystych zatrzymają one wodę i dostarczą substancji odżywczych. Biomasa zwiększa aktywność korzystnych dla roślin organizmów glebowych. Najlepiej ten proces funkcjonuje w lesie, gdzie roczny cykl sam tworzy próchnicę ze zwiędniętych liści i odpadów organicznych. Wiosną drzewa czerpią wartości odżywcze z tego właśnie nawozu. Taki rodzaj dokarmiania roślin jest bezpieczny, ponieważ nie da się go nawieźć za dużo, a więc nie trzeba się bawić w dokładne odmierzanie (jak w przypadku środków chemicznych) i można używać go w nieograniczonych ilościach.
Kompost może powstać praktycznie ze wszystkich odpadów organicznych pochodzących zarówno z ogrodu i pola (prace pielęgnacyjne typu pielenie, koszenie i cięcie), jak i z domu (obierki, odpady jedzeniowe). Kluczem do sukcesu i otrzymania bogatego w minerały kompostu jest zarówno zapewnienie optymalnych warunków dla procesu kompostowania, jak i dobór odpowiedniego składu biomasy. Powstaje on w niskich temperaturach przy udziale tlenu, dzięki bakteriom, pleśniom oraz pierścienicom (dżdżownicom).
Najważniejsze w budowie kompostu jest zapewnienie bogatego w składniki odżywcze miejsca, gdzie będą mogły rozwijać się mikoorganizmy. Aby uzyskać jak najbardziej wartościowy nawóz, należy zachować odpowiednie proporcje składników - 70-80 % powinny stanowić odpady organiczne, 10 -20% nawozy bio i mineralne, a ok. 10% ziemia. Prawidłowy proces kompostowania odbywa się w odpowiednich warunkach, na które należy zwrócić uwagę. Są to: wilgotność, temperatura, dostępność tlenu, skład chemiczny i mechaniczny odpadów, odczyn pH podłoża, udział azotu niezbędnego do rozwoju mikroorganizmów rozkładających celulozę. Aby być pewnym, że proces gnilny pójdzie we właściwym kierunku, można dodać bioaktywator, czyli gotowe bakterie, które poprowadzą proces w prawidłowym kierunku i przyspieszą pierwszą fazę.
Kompostowanie jest procesem rozkładu tlenowego, więc potrzebny jest dostęp powietrza. Jeśli zabraknie go we wnętrzu kompostowanego materiału, nastąpi wówczas gnicie (proces rozkładu beztlenowego) i mogą wydzielać się nieprzyjemne zapachy, a nawóz może się zepsuć. W praktyce, w kompostownikach zachodzą oba procesy - najlepiej, gdy udział rozkładu tlenowego jest przeważający. W czasie kontroli procesu kompostowania do zwykłej praktyki należy ocena składu chemicznego oraz bilansowanie stosunku węgla do azotu i fosforu. Ważny jest również udział metali ciężkich w kompostach, który może dyskwalifikować ich przydatność do celów rolniczych.
Składowanie w gospodarstwach, w małych ilościach, może odbywać się w zamkniętych ekokompostownikach, wykonanych z plastiku. Skonstruowanych tak, aby zapewnić możliwie najlepsze środowisko dla całorocznego rozkładu biomasy. Jest to proces dwufazowy - w pierwszym stopniu odpady kierowane są do biostabilizatora, powstaje tzw. kompost grzejny, który układa się w pryzmach, gdzie następuje drugi stopień technologiczny - stabilizacja kompostu. W pierwszej, tlenowej fazie fermentacji uwalniające się gazy nie stanowią problemu, nie wydobywa się uciążliwy zapach. W drugiej fazie natomiast przy niedoborze tlenu, zapach może być nieprzyjemny i intensywny.
Tanim sposobem, jednofazowym (który jednak wychodzi z mody), jest budowa pryzmy z desek drewnianych lub po prostu usypywanie materiału na kopcu. W tych systemach nie trzeba wstępnie przygotowywać materiału, można natomiast go rozdrobnić. Podczas kompostowania w warunkach naturalnych odpady układa się w pryzmy o przekroju poprzecznym w kształcie równoramiennego trapezu. Wymiary pryzmy są różne w zależności od przyjętej technologii unieszkodliwiana odpadów. W przypadku pryzm nie napowietrzanych powinny one mieć: wysokość od 1,5 do 2 m, szerokość podstawy 3-6 m, szerokość górna od 1,5 do 2 m.
Na skalę przemysłową miejsca składowanie kompostu można zaprojektować w różny sposób, ale zawsze będzie potrzebny materiał, który będzie służył jako wyściełanie, przykrycie lub membrana. - Pomagamy stworzyć rolnikom kompostowniki na każdy wymiar. Wiadomo, że kompost musi oddychać, więc wystarczy wyściełać przeznaczone na niego miejsce (co ułatwia późniejsze korzystanie) i przykryć, żeby nie wchłaniał zbędnej wilgoci. Forma kompostownika zależy od potrzeb i możliwości. Może to być konstrukcja drewniana lub stalowa, albo po prostu ziemna. Materiał PCV jest wytrzymały i ułatwia korzystanie z powstałego kompostu. - mówi Janusz Kopytek, specjalista do spraw wdrożeń i sprzedaży w firmie Sako-Expo Techtextilplast. - Jesteśmy partnerem światowego potentata w dziedzinie tkanin technicznych pokrywanych SIOEN, który przygotował kilka specjalistycznych materiałów pod tego typu zastosowania. Ale tańsze i bardziej standardowe materiały PCV również nadają się do tego typu rozwiązań. Na przykład materiały polietylenowe, mniej trwałe, ale za to bardziej ekonomiczne. Nasza firma jako pierwsza na rynku wprowadziła materiał polietylenowy o szerokości 4 m, która bardzo ułatwia pracę z nim i zwiększa możliwości wykorzystania bez obróbki - dodaje.
Nowoczesna produkcja kompostu jest dokładna i skomputeryzowana. - W naszej firmie pasteryzacja i przyrastanie kompostu odbywają się w tunelach. Kompost fazy I, II i III produkowany jest w unikatowej technologii zapewniającej najwyższą jakość produktu - mówi Piotr Michalak, specjalista do spraw PR w firmie Okechamp - Wszystkie surowce wykorzystywane do produkcji podłoża pochodzą z ekologicznie czystych terenów północno-zachodniej Polski. Każdy dostawca surowców jest monitorowany w zakresie prawidłowego używania środków ochrony roślin i innych środków stosowanych w procesie produkcji. Cały proces od momentu wstępnego mieszania surowców jest kontrolowany komputerowo, a jego przebieg jest rejestrowany. Faza I kompostu jest produkowana na zewnętrznych, napowietrzanych posadzkach i fermentacja kompostu odbywa się w sposób naturalny - tłumaczy specjalista. - Nasza firma zajmuje się sporządzaniem kompostu jako podstawy do produkcji pieczarek. Dlatego proces składa się z trzech faz. W ostatniej powstają grzybnie, czyli następuje pierwsza faza wzrostu grzybów. W rolnictwie natomiast można wykorzystać z wysoką efektywnością kompost popieczarkowy. - dodaje Roman Frąk, członek zarządu firmy Okechamp. Do największych zalet tego podłoża należą: wysoka zawartość substancji organicznych, zasobność w makro- i mikroskładniki, a także higieniczna postać oraz to, że można go stosować pod wszystkie rośliny.
Co można kompostować:
- Skoszona trawa
- Wyrwane chwasty
- Opadłe liście
- Rozdrobnione gałęzie
- Popiół z kominka i grilla
- Obierki warzyw i owoców (oprócz cytrusów)
- Spady owocowe
- Muł i glony z oczka wodnego
- Podarta tektura i papier (tylko z drukiem czarno-białym)
- Fusy z kawy i herbaty
- Skorupki jajek
- Torf
- Odchody zwierzęce (najlepiej królicze, ptasie, obornik koński)
Czego nie wolno kompostować:
- Odpadów nieorganicznych (sztucznych)
- Liści drzew dotkniętych chorobami
- Soli i tłuszczów kuchennych
- Kłączy perzu
- Odpadów z gotowych potraw - mogą przyciągnąć szczury
- Pestki i chwasty z nasionami
- Mięsa, ryb, kości
- Roślin, trawy opryskanej herbicydami
- Spalonego węgla i koksu
- Żwirku dla kota, odchodów psich i kocich